Zasób Archiwum i Biblioteki Krakowskiej Kapituły Katedralnej ​

Libri privilegiorum

Libri privilegiorum tzw. kopiariusze są zbiorem dokumentów przepisanych w celu zachowania z tytułu prawnego albo ze względu na pamięć historyczną. Kopiariusze sporządzało się ze względu na ich użyteczność, z czasem stały się dobrym materiałem przedstawiającym działalność archiwum.

W archiwum kapitulnym przechowywanych jest ponad dwadzieścia ksiąg kopiariuszy. Praktyka ich sporządzania nie odbiegała od tej, która była powszechnie znana i rozpowszechniana w kościołach i zakonach. Kopiariusze ułożone są według różnych kategorii dyplomatycznych.

Najstarsze kopiariusze pochodzą z XV wieku. Pierwszy, na który składa się 122 dokumentów – dziś z sygn. LP 4 zawiera przywileje o tematyce ściśle związanej z dobrami majątkowymi kapituły.

Drugi Liber privilegiorum – LP 2, bardziej znany ze starszej nazwy Antiquus, powstał z fundacji biskupa krakowskiego Zbigniewa Oleśnickiego. Ułożony w sposób przemyślany według ważności spraw wówczas ogólnie przyjętych w Kościele krakowskim. Zatem rozpoczyna się od bulli kanonizacyjnych św. Stanisława, dalej dokumenty papieskie nadające odpusty z racji na tegoż świętego, dalej przywilej związany z rozpoczętą sprawą kanonizacji bł. Jadwigi, a następnie dokumenty związane z przywilejami dla biskupa, kapituły i Kościoła krakowskiego. Po czym następuje porządek wpisywania dokumentów według kluczy majątkowych kapituły krakowskiej. Kopiariusz kończy się przywilejami dla kościołów czy altarii Kościoła krakowskiego, wszakże układ przedstawiony wcale nie jest rygorystyczny. Do części zasadniczej z XV wieku, zawierającej 442 dokumenty, zostało dopisanych w późniejszym czasie jeszcze sześć dokumentów. Jest to najważniejszy kopiarz, bo zawiera gross kopii takich dokumentów, których oryginały zaginęły. Został spisany pięknym charakterem pisma, wyraźnie, starannie, ale nie zawsze poprawnie. Nie zmienia to faktu, że dzięki temu kopiarzowi wiele dyplomów zostało uratowanych od zapomnienia.

Z kolei najbardziej imponujący liczbowo kopiariusz, bowiem dziś składa się z 12 tomów rozpisanych na 15 działów, pochodzi z 2 poł. XVII wieku – LP 5/1–15, założony staraniem biskupa Andrzeja Trzebickiego. Początkowo wszystkie były oprawne w trzy grube woluminy. Za kierownictwa ks. I. Polkowskiego z trzech woluminów powstało dwanaście, z czego ostatni tom mieści 6 numerów (10-15). Dokumenty w nich zawarte ugrupowane są według przedmiotu, którego dotyczą. Dlatego każda księga podzielona jest na części, które są opatrzone odpowiednim tytułem.

Innym przykładem tematycznego układu jest LP 6, w którym układ jest potraktowany pod względem materii czy konkretnej sprawy. Kopiarz obejmuje odpisy dokumentów odnoszących się do przeszło 60 wsi i miasteczek lokowanych prawem niemieckim, z których to znaczna część dokumentów pochodzi z 1 poł. XIV wieku.

Jeden z kopiariuszy, dziś z numerem LP 1, choć nie jest najstarszy, spisany został na pergaminie. Jego szata graficzna jest bardzo odświętna. Sporządzony z inicjatywy biskupa Samuela Maciejowskiego, jak i kanoników kapituły krakowskiej, o czym dowiadujemy się z dokumentu wystawionego i własnoręcznie podpisanego przez Zygmunta Augusta w roku 1548.

Do szeregu interesujących kopiariuszy należy także Kopiariusz krakowskich wikariuszy katedralnych powstały prawdopodobnie w XVI stuleciu. Jak sama nazwa wskazuje, koncentruje się więc na tematyce związanej z kolegium wikariuszy katedralnych. Obejmuje dokumenty, przywileje, akta procesowe, fragment testamentu np. Pawła Dembskiego i inne z czasu od XV do XVII wieku. Oprócz dokumentów zamieszczone są także informacje w języku polskim na temat murów otaczających zamek.

Sygnatura zbioru: Kraków, AiBKKK, LP

DSCF4015

Liber privilegiorum 1 zawiera dokumenty z lat 1228-1548.

 

Manuskrypt został zakonserwowany w roku 2013

 

Kraków, AiBKKK, LP 1

Dokumenty z czasu rządów króla Władysława Jagiełły


Kraków, AiBKKK, LP 1, k. 1v-2r

DSCF4038
LP 3, k. 4

Liber privilegiorum 3 pisany był od XVI do XVIII.

Na zdjęciu jeden z dokumentów króla Zygmunta Augusta z XVI w.


Rękopis zakonserwowany w roku 2013


Kraków, AiBKKK, LP 3, k. 4r